рднाрд░рдд рдоें 200 рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдЖँрдЦों рдХी рд╕рд░्рдЬрд░ी рд╣ोрддी рдеी...рд╢ीрд░्рд╖рдХ рджेрдЦрдХрд░ рдЖрдк рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдЪौंрдХे рд╣ोंрдЧे рдиा рдмिрд▓рдХुрд▓, рдЕрдХ्рд╕рд░ рдпрд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рд╣рдо рднाрд░рдд рдХे рдХिрд╕ी рдк्рд░ाрдЪीрди рдЬ्рдЮाрди рдЕрдерд╡ा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдХिрд╕ी рд╡िрдж्рд╡ाрди рдХे рдмाрд░े рдоें рдмрддाрддे рд╣ैं рддो рд╕рд╣рд╕ा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрддा. рдХ्рдпोंрдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХी рддрд░рдл рджेрдЦрдиे рдХा рд╣рдоाрд░ा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдРрд╕ा рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै
рдоाрдиो рд╣рдо рдХुрдЫ рд╣ैं рд╣ी рдирд╣ीं, рдЬो рднी рд╣рдоें рдоिрд▓ा рд╣ै рд╡рд╣ рд╕िрд░्рдл рдФрд░ рд╕िрд░्рдл рдкрд╢्рдЪिрдо рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХी рджेрди рд╣ै. рдЬрдмрдХि рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХрддा рдЗрд╕рдХे рдаीрдХ рд╡िрдкрд░ीрдд рд╣ै. рднाрд░рдд рдХे рд╣ी рдХрдИ рдЧ्рд░ंрдеों рдПрд╡ं рдЧूрдв़ рднाрд╖ा рдоें рдордиीрд╖िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦे рдЧрдП рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рд╕े рдкрд╢्рдЪिрдо рдиे рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै рдкрд░рди्рддु рд╣рдордиे рдЕрдкрдиे рд╣ी рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХो рднुрд▓ा рджिрдпा рд╣ै.
рднाрд░рдд рдХे рджрдХ्рд╖िрдг рдоें рд╕्рдеिрдд рд╣ै рддंрдЬाрд╡ूрд░. рдЫрдд्рд░рдкрддि рд╢िрд╡ाрдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдиे рдпрд╣ाँ рд╕рди 1675 рдоें рдорд░ाрдаा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдеी рддрдеा рдЙрдирдХे рднाрдИ рд╡ेंрдХोрдЬी рдХो рдЗрд╕рдХी рдХрдоाрди рд╕ौंрдкी рдеी. рддंрдЬाрд╡ूрд░ рдоें рдорд░ाрдаा рд╢ाрд╕рди рд▓рдЧрднрдЧ рдЕрдаाрд░рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЕंрдд рддрдХ рд░рд╣ा. рдЗрд╕ी рджौрд░ाрди рдПрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрди рд░ाрдЬा рд╣ुрдП рдЬिрдирдХा рдиाрдо рдеा "рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी". рдЗрди्рд╣ोंрдиे рднी рдЗрд╕ рдХाрд▓рдЦंрдб рдХे рдПрдХ рдЯुрдХрдб़े 1798 рд╕े 1832 рддрдХ рдпрд╣ाँ рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा. рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी рдХो "рдирдпрди рд░ोрдЧ" рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा. рдЪेрди्рдирдИ рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдиेрдд्рд░ рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд▓рдп "рд╢ंрдХрд░ा рдиेрдд्рд░ाрд▓рдп" рдХे рдирдпрди рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮ рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдПрд╡ं рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ा рд╕рд╣ाрдпрдХों рдХी рдПрдХ рдЯीрдо рдиे рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдЖрд░ рдиाрдЧрд╕्рд╡ाрдоी (рдЬो рддрдоिрд▓рдиाрдбु рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдЖрд░्рдХिрдпोрд▓ॉрдЬी рд╡िрднाрдЧ рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рддрдеा рдХांрдЪीрдкुрд░рдо рд╡िрд╡ि рдХे рд╕ेрд╡ाрдиिрд╡ृрдд्рдд рдХुрд▓рдкрддि рдеे) рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी рдХे рд╡ंрд╢рдЬ рд╢्рд░ी рдмाрдмा рднोंрд╕рд▓े рд╕े рдоिрд▓े. рднोंрд╕рд▓े рд╕ाрд╣рдм рдХे рдкाрд╕ рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕ рдЬрдоाрдиे рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХिрдП рдЧрдП рд░ोрдЧिрдпों рдХे рдкрд░्рдЪे рдоिрд▓े рдЬो рд╣ाрде рд╕े рдоोрдб़ी рдФрд░ рдк्рд░ाрдХृрдд рднाрд╖ा рдоें рд▓िрдЦे рд╣ुрдП рдеे. рдЗрди рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдкрд░्рдЪों рдХो рдЗрди्рдбिрдпрди рдЬрд░्рдирд▓ рдСрдл рдФрдк्рдеैрд▓्рдоिрдХ рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा..
рдк्рд░ाрдк्рдд рд░िрдХॉрд░्рдб рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी "рдзрдирд╡ंрддрд░ी рдорд╣рд▓" рдХे рдиाрдо рд╕े рдЖँрдЦों рдХा рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдЪрд▓ाрддे рдеे рдЬрд╣ाँ рдЙрдирдХे рд╕рд╣ाрдпрдХ рдПрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдоैрдХ्рдмीрди рдеे. рд╢ंрдХрд░ рдиेрдд्рд░ाрд▓рдп рдХे рдиिрджेрд╢рдХ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдЬ्рдпोрддिрд░्рдордп рдмिрд╕्рд╡ाрд╕ рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдЗрд╕ рд╡рд░्рд╖ рджुрдмрдИ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╡िрд╢्рд╡ рдФрдкрдеेрд▓्рдоोрд▓ौрдЬी рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рд╣рдордиे рдЗрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЕрдкрдиा рд░िрд╕рд░्рдЪ рдкेрдкрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рдоाрдиा рдХि рдиेрдд्рд░ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕ाрд░ा рдХ्рд░ेрдбिрдЯ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдпूрд░ोрдкीрдп рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХों рдХो рджे рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рдоें рдЙрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдХी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЖрдИ-рд╕рд░्рдЬрд░ी рдХो рдХोрдИ рд╕्рдеाрди рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै. рдбॉрдХ्рдЯрд░ рдмिрд╕्рд╡ाрд╕ рдПрд╡ं рд╢ंрдХрд░ा рдиेрдд्рд░ाрд▓рдп рдЪेрди्рдирдИ рдХी рдЯीрдо рдиे рдорд░ाрдаा рд╢ाрд╕рдХ рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी рдХे рдХाрд▓рдЦंрдб рдХी рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдк्рд░рддिрд▓िрдкिрдпों рдоें рдкाँрдЪ рд╡рд░्рд╖ рд╕े рд╕ाрда рд╡рд░्рд╖ рдХे 44 рдорд░ीрдЬों рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░िрдХॉрд░्рдб рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा. рдк्рд░ाрдк्рдд рдЕंрддिрдо рд░िрдХॉрд░्рдб рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрдЬा рд╕рд░्рдлोрдЬी рдиे 9 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 1827 рдХो рдПрдХ рдСрдкрд░ेрд╢рди рдХिрдпा рдеा, рдЬिрд╕рдоें рдХिрд╕ी "рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдиीрд▓े рд░ंрдЧ рдХी рдЧोрд▓ी" рдХा рдЬ़िрдХ्рд░ рд╣ै. рдЗрд╕ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЧोрд▓ी рдХा рдЬ़िрдХ्рд░ рдЗрд╕рд╕े рдкрд╣рд▓े рднी рдХрдИ рдмाрд░ рдЖрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕ рджрд╡ाрдИ рдХी рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдЗрд╕рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд░рд╕ाрдпрдиों рдХे рдмाрд░े рдоें рдХोрдИ рдирд╣ीं рдЬाрдирддा. рд░ाрдЬा рд╕рд░рдлोрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рдЖँрдЦों рдХे рдСрдкрд░ेрд╢рди рдХे рдмाрдж рдЗрд╕ рдиीрд▓ी рдЧोрд▓ी рдХे рдЪाрд░ рдбोрдЬ़ рджिрдП рдЬाрдиे рдХे рд╕рдмूрдд рднी рдоिрд▓рддे рд╣ैं.
рдк्рд░ाрдк्рдд рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдСрдкрд░ेрд╢рди рдоें рдмेрд▓ाрдбोрдиा рдкрдЯ्рдЯी, рдордЫрд▓ी рдХा рддेрд▓, рдЪौрдХ рдкाрд╡рдбрд░ рддрдеा рдкिрдкрд░рдоेंрдЯ рдХे рдЙрдкрдпोрдЧ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै. рд╕ाрде рд╣ी рдЬो рдорд░ीрдЬ рдЙрди рджिрдиों рдСрдкрд░ेрд╢рди рдХे рд▓िрдП рд░ाрдЬी рд╣ो рдЬाрддे рдеे, рдЙрди्рд╣ें рдаीрдХ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рд░ाрд╢ि рдПрд╡ं рдИрдиाрдо рдХे рд░ूрдк рдоें "рдкूрд░े рджो рд░ूрдкрдП" рджिрдП рдЬाрддे рдеे, рдЬो рдЙрди рджिрдиों рднाрд░ी рднрд░рдХрдо рд░ाрд╢ि рдоाрдиी рдЬाрддी рдеी. рдХрд╣рдиे рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдРрд╕ा рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЫिрдкा рд╣ुрдЖ рд╣ै (рдмрд▓्рдХि рдЬाрдирдмूрдЭрдХрд░ рдЫिрдкाрдпा рдЧрдпा рд╣ै) рдЬिрд╕े рдЬाрдирдиे-рд╕рдордЭрдиे рдФрд░ рдЬрдирддा рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै... рдЕрди्рдпрдеा рдкрд╢्рдЪिрдоी рдФрд░ рд╡ाM рдкंрдеी рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рднाрд░рддीрдпों рдХो рдЦाM рдЦ्рд╡ाрд╣ "рд╣ीN рднाрд╡рдиा" рд╕े рдЧ्рд░рд╕ि T рд░рдЦे рдЬाрдиे рдХा рдЬो S рдбрдпंрдд्рд░ рд░рдЪा рдЧрдпा рд╣ै рдЙрд╕े рдЫिрди्рди-рднिрди्рди рдХैрд╕े рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा... (рдЖрдЬрдХрд▓ рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рддो рдпрд╣ рднी рдирд╣ीं рдоाрд▓ूрдо рдХि "рдорд░ाрдаा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп", рдФрд░ "рд╡िрдЬрдпрдирдЧрд░рдо рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп" рдиाрдо рдХा рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рд╢ौрд░्рдпрдкूрд░्рдг рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоौрдЬूрдж рд╣ै... рд╡े рддो рд╕िрд░्рдл рдоुрдЧ़ L рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирддे рд╣ैं...).
рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдкрд╣рд▓े рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ - рдЖрдЪाрд░्рдп рд╕ुрд╢्рд░ुрдд || Father of Surgery : Sushruta
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рдд рдХे рдорд╣ाрди рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдПрд╡ं рд╢рд▓्рдпрдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рдеे। рдЙрдирдХो рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХा рдЬрдирдХ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै
рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा (Surgery) рдХे рдкिрддाрдорд╣ рдФрд░ 'рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा' рдХे рдк्рд░рдгेрддा рдЖрдЪाрд░्рдп рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХा рдЬрди्рдо рдЫрдаी рд╢рддाрдм्рджी рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдоें рдХाрд╢ी рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдзрди्рд╡рди्рддрд░ि рд╕े рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдХो рднाрд░рддीрдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрдж्рдзрддि рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै।
(рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХो рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░ рдХा рдкुрдд्рд░ рдХрд╣ा рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░ рд╕े рдХौрди рд╕े рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░ рдЕрднिрдк्рд░ेрдд рд╣ैं, рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдирд╣ीं।
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे рдХाрд╢ीрдкрддि рджिрд╡ोрджाрд╕ рд╕े рд╢рд▓्рдпрддंрдд्рд░ рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рдеा। рдХाрд╢ीрдкрддि рджिрд╡ोрджाрд╕ рдХा рд╕рдордп рдИрд╕ा рдкूрд░्рд╡ рдХी рджूрд╕рд░ी рдпा рддीрд╕рд░ी рд╢рддी рд╕ंрднाрд╡िрдд рд╣ै। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рд╕рд╣рдкाрдаी рдФрдкрдзेрдирд╡, рд╡ैрддрд░рдгी рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рдЫाрдд्рд░ рдеे। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХा рдиाрдо рдиाрд╡рдиीрддрдХ рдоें рднी рдЖрддा рд╣ै। рдЕрд╖्рдЯांрдЧрд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХा рдЬो рдордд рдЙрдж्рдзृрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै; рд╡рд╣ рдордд рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा; рдЗрд╕рд╕े рдЕрдиुрдоाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдХे рд╕िрд╡ाрдп рджूрд╕рд░ी рднी рдХोрдИ рд╕ंрд╣िрддा рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдеी। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рднी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд░ाрдЬрд░्рд╖ि рд╢ाрд▓िрд╣ोрдд्рд░ рдХे рдкुрдд्рд░ рдХрд╣े рдЬाрддे рд╣ैं (рд╢ाрд▓िрд╣ोрдд्рд░ेрдг рдЧрд░्рдЧेрдг рд╕ुрд╢्рд░ुрддेрди рдЪ рднाрд╖िрддрдо् - рд╕िрдж्рдзोрдкрджेрд╢рд╕ंрдЧ्рд░рд╣)। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдЙрдд्рддрд░рддंрдд्рд░ рдХो рджूрд╕рд░े рдХा рдмрдиाрдпा рдоाрдирдХрд░ рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдк्рд░рдердо рднाрдЧ рдХो рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдХрд╣рддे рд╣ैं; рдЬो рд╡िрдЪाрд░рдгीрдп рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдПрдХ рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ै।)
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд╡िрднिрди्рди рдкрд╣рд▓ुрдУं рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╕рдордЭाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рд╕ुрд╢्рд░ुрдд 125 рддрд░рд╣ рдХे рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे। рдпे рдЙрдкрдХрд░рдг рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХी рдЬрдЯिрд▓рддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдЦोрдЬे рдЧрдП рдеे। рдЗрди рдЙрдкрдХрд░рдгों рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЪाрдХू, рд╕ुрдЗрдпां, рдЪिрдордЯिрдпां рдЖрджि рд╣ैं। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे 300 рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдСрдкрд░ेрд╢рди рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХी рдЦोрдЬ рдХी। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे рдХॉрд╕्рдоेрдЯिрдХ рд╕рд░्рдЬрд░ी рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдиिрдкुрдгрддा рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ рд▓ी рдеी। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиेрдд्рд░ рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рднी рдХрд░рддे рдеे। рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдоें рдоोрддिрдпाрдмिंрдж рдХे рдУрдкрд░ेрд╢рди рдХрд░рдиे рдХी рд╡िрдзि рдХो рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ें рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕рд╡ рдХрд░ाрдиे рдХा рднी рдЬ्рдЮाрди рдеा। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХो рдЯूрдЯी рд╣ुрдИ рд╣рдб्рдбिрдпों рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдФрд░ рдЙрдирдХो рдЬोрдбрдйे рдоें рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдеी। рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХे рджौрд░ाрди рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рджрд░्рдж рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╡े рдордж्рдпрдкाрди рдпा рд╡िрд╢ेрд╖ рдФрд╖рдзिрдпां рджेрддे рдеे। рдордж्рдп рд╕ंрдЬ्рдЮाрд╣рд░рдг рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рдеा। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХो рд╕ंрдЬ्рдЮाрд╣рд░рдг рдХा рдкिрддाрдорд╣ рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХो рдордзुрдоेрд╣ рд╡ рдоोрдЯाрдкे рдХे рд░ोрдЧ рдХी рднी рд╡िрд╢ेрд╖ рдЬाрдирдХाрд░ी рдеी। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднी рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рд╢िрд╖्рдпों рдХो рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдмрддाрдпे рдФрд░ рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХा рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХрд░ाрдпा। рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХे рдЕрдн्рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдлрд▓ों, рд╕рдм्рдЬिрдпों рдФрд░ рдоोрдо рдХे рдкुрддрд▓ों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░рддे рдеे। рдоाрдирд╡ рд╢ाрд░ीрд░ рдХी рдЕंрджрд░ूрдиी рд░рдЪрдиा рдХो рд╕рдордЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╢рд╡ рдХे рдКрдкрд░ рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рд╢िрд╖्рдпों рдХो рд╕рдордЭाрддे рдеे। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоें рдЕрдж्рднुрдд рдХौрд╢рд▓ рдЕрд░्рдЬिрдд рдХिрдпा рддрдеा рдЗрд╕рдХा рдЬ्рдЮाрди рдЕрди्рдп рд▓ोрдЧों рдХो рдХрд░ाрдпा। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдЕрди्рдп рдкрдХ्рд╖ों рдЬैрд╕े рд╢рд░ीрд░ рд╕рд░ंрдЪрдиा, рдХाрдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा, рдмाрд▓ рд░ोрдЧ, рд╕्рдд्рд░ी рд░ोрдЧ, рдордиोрд░ोрдЧ рдЖрджि рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рднी рджी рд╣ै.
рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рддीрди рдоूрд▓рднूрдд рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдЖрдард╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЗрд╕ рдЧ्рд░рди्рде рдХा рдЕрд░рдмी рднाрд╖ा рдоें 'рдХिрддाрдм-рдП-рд╕ुрд╕्рд░ुрдж' рдиाрдо рд╕े рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╣ुрдЖ рдеा। рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдоें резреорек рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं рдЬिрдирдоें резрезреиреж рд░ोрдЧों, ренрежреж рдФрд╖рдзीрдп рдкौрдзों, рдЦрдиिрдЬ-рд╕्рд░ोрддों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд ремрек рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं, рдЬрди्рддु-рд╕्рд░ोрддों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд релрен рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं, рддрдеा рдЖрда рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै।
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рджो рдЦрдг्рдбों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै : рдкूрд░्рд╡рддंрдд्рд░ рддрдеा рдЙрдд्рддрд░рддंрдд्рд░
рдкूрд░्рд╡рддंрдд्рд░ : рдкूрд░्рд╡рддंрдд्рд░ рдХे рдкाँрдЪ рднाрдЧ рд╣ैं- рд╕ूрдд्рд░рд╕्рдеाрди, рдиिрджाрдирд╕्рдеाрди, рд╢рд░ीрд░рд╕्рдеाрди, рдХрд▓्рдкрд╕्рдеाрди рддрдеा рдЪिрдХिрдд्рд╕ाрд╕्рдеाрди । рдЗрд╕рдоें резреиреж рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рдк्рд░рдердо рдЪाрд░ рдЕंрдЧों (рд╢рд▓्рдпрддंрдд्рд░, рдЕрдЧрджрддंрдд्рд░, рд░рд╕ाрдпрдирддंрдд्рд░, рд╡ाрдЬीрдХрд░рдг) рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╣ै। (рдЪрд░рдХрд╕ंрд╣िрддा рдФрд░ рдЕрд╖्рдЯांрдЧрд╣ृрджрдп рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рднी резреиреж рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ी рд╣ैं।)
рдЙрдд्рддрд░рддंрдд्рд░ : рдЗрд╕ рддंрдд्рд░ рдоें ремрек рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рдХे рд╢ेрд╖ рдЪाрд░ рдЕंрдЧों (рд╢ाрд▓ाрдХ्рдп, рдХौрдоाрд░्рдпрднृрдд्рдп, рдХाрдпрдЪिрдХिрдд्рд╕ा рддрдеा рднूрддрд╡िрдж्рдпा) рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╣ै। рдЗрд╕ рддंрдд्рд░ рдХो 'рдФрдкрдж्рд░рд╡िрдХ' рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдоें рд╢рд▓्рдпрдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े 'рдЙрдкрдж्рд░рд╡ों' рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЬ्рд╡рд░, рдкेрдЪिрд╕, рд╣िрдЪрдХी, рдЦांрд╕ी, рдХृрдоिрд░ोрдЧ, рдкाрдг्рдбु (рдкीрд▓िрдпा), рдХрдорд▓ा рдЖрджि рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै। рдЙрдд्рддрд░рддंрдд्рд░ рдХा рдПрдХ рднाрдЧ 'рд╢ाрд▓ाрдХ्рдпрддंрдд्рд░' рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЖँрдЦ, рдХाрди, рдиाрдХ рдПрд╡ं рд╕िрд░ рдХे рд░ोрдЧों рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै।
рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдоें рдЖрда рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рд╡рд░्рдгрди рд╣ै:
(рез) рдЫेрдж्рдп (рдЫेрджрди рд╣ेрддु)
(реи) рднेрдж्рдп (рднेрджрди рд╣ेрддु)
(рей) рд▓ेрдЦ्рдп (рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдиे рд╣ेрддु)
(рек) рд╡ेрдз्рдп (рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдж्рд░рд╡्рдп рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП)
(рел) рдРрд╖्рдп (рдиाрдб़ी рдоें рдШाрд╡ рдвूंрдврдиे рдХे рд▓िрдП)
(рем) рдЕрд╣ाрд░्рдп (рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдЙрдд्рдкрдд्рддिрдпों рдХो рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП)
(рен) рд╡िрд╢्рд░рд╡्рдп (рдж्рд░рд╡ рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП)
(рео) рд╕ीрд╡्рдп (рдШाрд╡ рд╕िрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП)
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдпंрдд्рд░ों (рд╕ाрдзрдиों) рддрдеा рд╢рд╕्рдд्рд░ों (рдЙрдкрдХрд░рдгों) рдХा рднी рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЧ्рд░рди्рде рдоें реирек рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рддिрдХों, реи рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ंрджрд╕ों (), реирео рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢рд▓ाрдХाрдУं рддрдеा реиреж рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдиाрдб़िрдпों (рдирд▓िрдХा) рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрдирдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рд╢рд░ीрд░ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕंрдЧ рдХी рд╢рд╕्рдд्рд░-рдХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдП рдмीрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╢рд╕्рдд्рд░ो
(рдЙрдкрдХрд░рдгों) рдХा рднी рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдКрдкрд░ рдЬिрди рдЖрда рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпाрдУं рдХा рд╕ंрджрд░्рдн рдЖрдпा рд╣ै, рд╡े рд╡िрднिрди्рди рд╕ाрдзрдиों рд╡ рдЙрдкрдХрд░рдгों рд╕े рдХी рдЬाрддी рдеीं। рдЙрдкрдХрд░рдгों (рд╢рд╕्рдд्рд░ों) рдХे рдиाрдо рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं-
1. рдЕрд░्рдж्рдзрдЖрдзाрд░,
2. рдЕрддिрдоुрдЦ,
3. рдЕрд░ा,
4. рдмрджिрд╢ा
5. рджंрдд рд╢ंрдХु,
6. рдПрд╖рдгी,
7. рдХрд░-рдкрдд्рд░,
8. рдХृрддाрд░िрдХा,
9. рдХुрдеाрд░िрдХा,
10. рдХुрд╢-рдкाрдд्рд░,
11. рдордг्рдбрд▓ाрдЧ्рд░,
12. рдоुрдж्рд░िрдХा,
13. рдирдЦ
14. рд╢рд╕्рдд्рд░,
15. рд╢рд░ाрд░िрдоुрдЦ,
16. рд╕ूрдЪि,
17. рдд्рд░िрдХुрд░्рдЪрдХрд░,
18. рдЙрдд्рдкрд▓ рдкрдд्рд░,
19. рд╡ृрдз-рдкрдд्рд░,
20. рд╡ृрд╣िрдоुрдЦ
рддрдеा
21. рд╡ेрддрд╕-рдкрдд्рд░
рдЖрдЬ рд╕े рдХрдо рд╕े рдХрдо рддीрди рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЗрд╕्рдкाрдд рдХे рдЙрдкрдХрд░рдг рдмрдиाрдпे рдЬाрдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдмрддाрдИ। рдЖрдЪाрд░्рдп рдиे рдЗрд╕ рдкрд░ рднी рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै рдХि рдЙрдкрдХрд░рдг рддेрдЬ рдзाрд░ рд╡ाрд▓े рд╣ों рддрдеा рдЗрддрдиे рдкैрдиे рдХि рдЙрдирд╕े рдмाрд▓ рдХो рднी рджो рд╣िрд╕्рд╕ों рдоें рдХाрдЯा рдЬा рд╕рдХे। рд╢рд▓्рдпрдХ्рд░िрдпा рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╡ рдмाрдж рдоें рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╡ рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХी рд╢ुрдж्рдзрддा (рд░ोрдЧ-рдк्рд░рддिрд░ोрдзी рд╡ाрддाрд╡рд░рдг) рдкрд░ рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे рд╡िрд╢ेрд╖ рдЬोрд░ рджिрдпा рд╣ै। рд╢рд▓्рдп рдЪिрдХिрдд्рд╕ा (рд╕рд░्рдЬрд░ी) рд╕े рдкрд╣рд▓े рд░ोрдЧी рдХो рд╕ंрдЬ्рдЮा-рд╢ूрди्рдп рдХрд░рдиे (рдПрдиेрд╕्рдеेрд╢िрдпा) рдХी рд╡िрдзि рд╡ рдЗрд╕рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рднी рдмрддाрдИ рдЧрдИ рд╣ै।
рдЗрди рдЙрдкрдХрд░рдгों рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдкрдб़рдиे рдкрд░ рдмांрд╕, рд╕्рдлрдЯिрдХ рддрдеा рдХुрдЫ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдк्рд░рд╕्рддрд░ рдЦрдг्рдбों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рднी рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдоें рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा। рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдХे рдорд░्рдордЬ्рдЮ рдорд╣рд░्рд╖ि рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдиे резрек рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдкрдЯ्рдЯिрдпों рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣рдб्рдбिрдпों рдХे рдЦिрд╕рдХрдиे рдХे рдЫрд╣ рдк्рд░рдХाрд░ों рддрдеा рдЕрд╕्рдеिрднंрдЧ рдХे резреи рдк्рд░рдХाрд░ों рдХी рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХी рд╣ै। рдпрд╣ी рдирд╣ीं, рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдоें рдХाрди рд╕ंрдмंрдзी рдмीрдоाрд░िрдпों рдХे реирео рдк्рд░рдХाрд░ рддрдеा рдиेрдд्рд░-рд░ोрдЧों рдХे реирем рдк्рд░рдХाрд░ рдмрддाрдП рдЧрдП рд╣ैं।
рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЖंрддों рдоें рдХрд░्рдХрдЯ рд░ोрдЧ (рдХैंрд╕рд░) рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ाрдиिрдХрд░ рддрди्рддुрдУं (рдЯिрд╢्рдпुрдУं) рдХो рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣рдЯा рджेрдиे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ै। рд╢рд▓्рдпрдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрд╢ु-рдЬрди्рдо (рд╕ीрдЬेрд░िрдпрди) рдХी рд╡िрдзिрдпों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। ‘рди्рдпूрд░ो-рд╕рд░्рдЬрд░ी‘ рдЕрд░्рдеाрдд् рд░ोрдЧ-рдоुрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдиाрдб़िрдпों рдкрд░ рд╢рд▓्рдп-рдХ्рд░िрдпा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै рддрдеा рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓ рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкेрдЪीрджी рдХ्рд░िрдпा ‘рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рд╕рд░्рдЬрд░ी‘ рдХा рд╕рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╡рд░्рдгрди рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдЧ्рд░рди्рде рдоें рд╣ै।
рдЕрд╕्рдеिрднंрдЧ, рдХृрдд्рд░िрдо рдЕंрдЧрд░ोрдкрдг, рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рд╕рд░्рдЬрд░ी, рджंрддрдЪिрдХिрдд्рд╕ा, рдиेрдд्рд░рдЪिрдХिрдд्рд╕ा, рдоोрддिрдпाрдмिंрдж рдХा рд╢рд╕्рдд्рд░рдХрд░्рдо, рдкрдерд░ी рдиिрдХाрд▓рдиा, рдоाрддा рдХा рдЙрджрд░ рдЪीрд░рдХрд░ рдмрдЪ्рдЪा рдкैрджा рдХрд░рдиा рдЖрджि рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡िрдзिрдпाँ рд╕ुрд╢्рд░ुрддрд╕ंрд╣िрддा рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ैं। рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рд╕ंрд╣िрддा рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХी рдЖंрддों рдоें рдХрд░्рдХрдЯ рд░ोрдЧ (рдХैंрд╕рд░) рдХे рдХाрд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ाрдиिрдХрд░ рддрди्рддुрдУं (рдЯिрд╢्рдпुрдУं) рдХो рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣рдЯा рджेрдиे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ै। рд╢рд▓्рдпрдХ्рд░िрдпा рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрд╢ु-рдЬрди्рдо (рд╕ीрдЬेрд░िрдпрди) рдХी рд╡िрдзिрдпों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। ‘рди्рдпूрд░ो-рд╕рд░्рдЬрд░ी‘ рдЕрд░्рдеाрдд् рд░ोрдЧ-рдоुрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдиाрдб़िрдпों рдкрд░ рд╢рд▓्рдп-рдХ्рд░िрдпा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै рддрдеा рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓ рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкेрдЪीрджी рдХ्рд░िрдпा ‘рдк्рд▓ाрд╕्рдЯिрдХ рд╕рд░्рдЬрд░ी‘ рдХा рд╕рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╡рд░्рдгрди рд╕ुрд╢्рд░ुрдд рдХे рдЧ्рд░рди्рде рдоें рд╣ै। рдЖрдзुрдиिрдХрддрдо рд╡िрдзिрдпों рдХा рднी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЗрд╕рдоें рд╣ै। рдХрдИ рд╡िрдзिрдпां рддो рдРрд╕ी рднी рд╣ैं рдЬिрдирдХे рд╕рдо्рдмंрдз рдоें рдЖрдЬ рдХा рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рднी рдЕрдирднिрдЬ्рдЮ рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рдд рдоें рд╢рд▓्рдп рдХ्рд░िрдпा рдЕрдд्рдпंрдд рдЙрди्рдирдд рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдеी, рдЬрдмрдХि рд╢ेрд╖ рд╡िрд╢्рд╡ рдЗрд╕ рд╡िрдж्рдпा рд╕े рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдЕрдирднिрдЬ्рдЮ рдеा।
No comments:
Post a Comment